Prezydium Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” zaapelowało do rządu o niezwłoczne „podjęcia działań w celu przywrócenia, na dotychczasowych zasadach, udziału ławników sądowych w rozpoznawaniu spraw z zakresu prawa pracy”. – Postulujemy, aby rząd rozpoczął prace nad przywróceniem poprzednich rozwiązań prawnych, ponieważ to jest niezwykle ważne i cenne – podkreśla w rozmowie z „Naszym Dziennikiem” Marek Lewandowski, rzecznik „Solidarności”. Podkreśla, że udział ławników to forma społecznej kontroli nad przebiegiem rozpraw i samych wyroków sądów. – I naprawdę warto zadać sobie pytanie, czy nie tracimy czegoś ważnego, przecież tyle się mówi o złej jakości funkcjonowania sądów, o potrzebie ich reformowania, o Izbie Dyscyplinarnej, z racji że sędziowie różnie postępują, więc odebranie tego elementu społecznej kontroli wydaje się przede wszystkim niekorzystne dla funkcjonowania państwa jako całości, i nie na darmo wpisano to do konstytucji – podkreśla rzecznik związku.
Przeciwko wyłączeniu ławników ze spraw cywilnych protestuje również Stowarzyszenie Ławników Polskich. Julian Rzewódzki, członek Zarządu SŁP, w rozmowie z nami zaznacza, że zmiany te wywołują duży sprzeciw. – Podejmujemy wszelkie działania, aby te przepisy zostały zmienione. Nie wiem, dlaczego ten czynnik społeczny, jakim są ławnicy, eliminuje się z sądów, czy jesteśmy nie na rękę sędziom, czy chodzi o inne względy? – zastanawia się ławnik. Podkreśla, że Stowarzyszenie wystąpiło z inicjatywą skierowania skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie nowych przepisów. Zmiany tych przepisów domagają się również opozycyjni posłowie.
Zmiany w okresie pandemii
Wyłączenie ławników to efekt zmian w ustawie covidowej. Przewidują one w okresie stanu epidemii i w rok po jej zakończeniu rozpatrywanie spraw cywilnych i z zakresu prawa pracy przez jednego sędziego, a nie jak dotychczas przez jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników.
Jak wskazuje SŁP, oznaczają one, że „ławnicy orzekający w sprawach cywilnych oraz w sprawach z zakresu prawa pracy nie będą brali udziału w rozprawach, i to zarówno w nowych sprawach, jak i w sprawach toczących się już uprzednio z udziałem ławników”.
Solidarność podkreśla, że „udział obywateli w postępowaniu sądowym jest zagwarantowany przez art. 182 Konstytucji RP”, a sami „ławnicy stanowią ważny element kontroli społecznej, ich rolą jest między innymi czuwanie nad tym, aby wyroki były sprawiedliwe w odbiorze opinii publicznej”. – Udział ławników jest elementem budującym kulturę prawną w społeczeństwie, obycie prawne ławników przenosi się na całość społeczeństwa, które wówczas dużo lepiej funkcjonuje. Stąd tak dużą wagę przykładamy do tego, żeby ławnicy mogli w sądach pracy funkcjonować i stąd nasze stanowisko i żądanie, aby takie prace przywracające ławników przeprowadzić – akcentuje Marek Lewandowski.
Za uspołecznieniem wymiaru sprawiedliwości opowiada się Stowarzyszenie Patria Nostra. Postuluje ono nie eliminowanie ławników z sądów, ale zwiększenie ich udziału i roli, co byłoby realizacją konstytucyjnego prawa do udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.
Zdalne procesy
Lewandowski zwraca uwagę, że ustawa covidowa przewiduje prowadzenie procesów zdalnie, więc ławnicy nie musieliby być obecni na sali sądowej. – Pamiętajmy, że wprowadzono w sądach możliwość prowadzenia zdalnych postępowań za pośrednictwem środków elektronicznych i nie ma już tej przesłanki, że jest zbyt dużo osób na sali. Skoro strony mogą uczestniczyć zdalnie, to nie ma powodów, żeby również ławnicy w takiej samej formule nie mogli funkcjonować – wskazuje rzecznik „Solidarności”.
„Możliwość przeprowadzenia posiedzenia zdalnego naszym zdaniem jest równoznaczna z brakiem uzasadnienia dla usunięcia ze składu sądu czynnika społecznego, jaki stanowią ławnicy. Dla oceny zasadności wprowadzonych zmian nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż w momencie wejścia w życie zmiany większość restrykcji i obostrzeń związanych ze stanem epidemicznym została zniesiona lub ograniczona, a proces szczepień przeciw COVID-19 jest w zaawansowanej fazie” – podkreśla w swoim stanowisku „Solidarność”. Zdaniem związku trudno w tym kontekście mówić o tym, iż zmiana składu sądu była konieczna, a usunięcie czynnika społecznego w orzekaniu bez nadzwyczajnego uzasadnienia może być oceniane jako naruszenie konstytucyjnego prawa pracowników do tego, aby w sprawach pracowniczych skład sądu obejmował udział ławników.
Artykuł dostępny na stronie:
https://wp.naszdziennik.pl/2021-08-04/354469,przywrocic-lawnikow.html